De laatste dagen lees ik The Secret Life of Trees. In zekere zin valt het boek me tegen: ik had een boel interessante feitjes over bomen verwacht, maar het is tot nu toe erg wetenschappelijk, en vaak nogal droog. In zekere zin bevalt het boek me enorm, vanwege mijn eigen geheime leven.
Soms maakt het niet uit dat een boek droog is. Het onderwerp alleen is dan genoeg om me vast te houden. Terwijl de schrijver, Colin Tudge, het over het tropisch regenwoud had en over de enorme diversiteit aan soorten daar, vulde mijn hoofd zich met beelden uit het ontelbare aantal documentaires dat ik heb gezien over tropische regenwouden, gecombineerd met beelden uit dromen.
Mijn fantasie gaat op de loop als ik me voorstel dat ik in er ben, ergens in de Amazone, duizend kilometer bij ieder ander mens vandaan. Ik probeer daar niet wanhopig de beschaving terug te vinden. In mijn dromen ben ik een wezen dat thuis is in de boomtoppen, dat zich kan wassen in een poeltje water dat zich heeft gevormd in de holte van een enorme tak van een kolossale boom.
Als ik uit gebadderd ben, snuif ik de geuren op van het woud, geuren waar ik als Europeaan geen woorden voor heb om ze adequaat te beschrijven. Er is tropische overdaad; de stomende hitte laat geen terughoudendheid toe. In die kookpot zijn de geuren opwekkend en tegelijk vermoeiend. Als ik diep insnuif geneest mijn lichaam door medicinale planten die nog niet ontdekt zijn, en vallen tegelijk mijn ogen bijna dicht.
In de nachten klim ik hoger op in de boom die mijn thuis is geworden. Ze is zo kolossaal dat zelfs haar hoogste twijgen mijn gewicht nog kunnen dragen. Door de top van haar bladerdak heen kijk ik op naar de sterren, en zij openbaren zich aan mij als een leger, groter dan ik ooit heb gezien. Er is geen licht- of luchtvervuiling. Alleen het universum en ik zijn er.
Waar The Secret Life of Trees mij niet laat dromen, laat ik mij aangenaam verrassen door Tudge’s houding tegenover het geloof. In zijn uitgebreide wetenschappelijke verhandeling over hoe bomen zijn ontstaan, komt onvermijdelijk de evolutieleer van Darwin ter sprake. Er zijn geen opmerkingen over dat of alleen geloof of alleen wetenschap waar kan zijn. Hij zegt dat wetenschap ons nog meer ontzag kan geven voor hoe indrukwekkend mooi God de wereld heeft gemaakt. Amen!
Maar die verhandeling over hoe bomen zijn ontstaan doet mij weer dromen. Tudge kijkt zo ver terug in de tijd dat ik ervan duizel, naar een wereld nog voordat de dinosauriërs ontstonden. Ik probeer het me voor te stellen: een wereld zonder mensen, waar eindeloze landmassa’s gevuld waren met bomen. Ik stel me de ongereptheid voor: dieren in zeeën die niet werden leeggevist door te slimme mensen, oerwouden die niet werden omgekapt met een tempo dat te hoog ligt om van te herstellen. Geen steden vol asfalt.
Ik zou er willen leven, in die wereld. Soms wens ik bijna dat mensen nooit zo intelligent waren geworden dat ze de aarde naar haar hand leerden zetten – en dom genoeg waren gebleven om niet voor haar te zorgen. Ik weet dat die wilde wereld zwaar zou zijn, dat ik niet echt een wezen zou zijn dat zorgeloos in een boomtop zou dwalen, levend van af en toe een banaan of wat smakelijke bessen. Ik zou ieder moment het risico lopen dood te gaan – maar dat is nu ook zo geweest. En in alle angst van het afgelopen jaar kwam ik het meest tot rust als ik wandelde tussen bomen, alsof ik werd omringd door vrienden, stil maar standvastig.
Soms ben ik echt bang voor wat ons te wachten staat. Of misschien niet “ons”, maar de generaties die nog komen. Ik gun hun de schoonheid van de wereld. Ik gun hun de rust van oerwouden, ik gun hun de kans opnieuw te ontdekken wat allang door wetenschappers is vastgelegd. Tudge zegt overigens dat er nog steeds onontdekte boomsoorten zijn. Ik wil naar ze op zoek. Juist door mijn ziekte is de ontdekkingsreiziger in mij wakker geworden. En ik wil dat er andere ontdekkingsreizigers kunnen zijn, ver nadat mijn reis op aarde voorbij is.
