Auteur: Erik Larson
Uitgeverij: Xander Uitgevers
Lang geleden dat ik een blog over een boek heb geschreven. Maar dit moet ik met jullie delen. Een dik boek over een onderwerp waarvan ik dacht dat er genoeg over is gepubliceerd, maar dat een heel origineel uitgangspunt heeft.
Erik Larsen beschrijft ongeveer een jaar vanaf het moment dat Churchill in mei 1940 premier wordt van Groot-Brittannië, nog net voordat Duitsland zijn offensief begint tegen landen als Nederland en Frankrijk. Het wordt voor de Britten zelf het heftigste jaar uit de oorlog, waarin de Duitsers vooral Londen eindeloos bombarderen, in de hoop om Churchill zo ver te krijgen dat hij een vredesverdrag tekent met de Duitsers zodat zij hun handen vrij hebben om de Sovjetunie aan te vallen.
Het bijzondere aan het boek is, dat het wordt beschreven via de dagboeken die allerlei mensen in die tijd bijhielden, van de toenmalige koning George VI tot een huismoeder in Londen. Als lezer lijkt het alsof je bij Churchill in zijn werkkamer zit (of in zijn badkamer – want hij badderde het liefst twee keer per dag en werkte intussen verder), via het dagboek van zijn privésecretaris John Coleville. Maar je leeft ook mee met de tienerdochter van Churchill, wier sociale leven nogal extreme kanten kent (een nachtclub waar zij na een saai, verplicht bal naar onderweg is, wordt bijvoorbeeld gebombardeerd).
Wat ik het bijzonderst aan het boek vond, is dat ik me echt kon voorstellen hoeveel stress het moet geven om iedere dag te leven met het idee dat er bommen op je hoofd kunnen vallen. Door dagboeken van gewone mensen die hun woorden bijna 85 jaar geleden opschreven, krampt je hart samen. Het luchtalarm, het op elkaar zitten in schuilkelders die bij een voltreffer ook geen veiligheid boden. Het ademloze, onbegrijpelijke wonder als een bom net jouw huis mist maar je buren doodt. Hoe leef je daarmee? In een week waarin we gedenken dat een jaar geleden de aanval op Israël begon, en nu Palestijnen en Libanezen gebombardeerd worden, helpt het me om te zien hoe gruwelijk hun leven voor die mensen moet zijn.
Er zitten een beschrijving in het boek van de bom op de hiervoor genoemde nachtclub, die zo gruwelijk is dat je bijna niet kan geloven dat mensen dit elkaar echt aandeden. Dat zulke bombardementen nog steeds gebeuren, wordt dan nog erger. Ook in het verslag van het bombardement op Coventry zitten details die je niet wilt geloven.
Wat je soms ook niet wilt geloven, is hoe excentriek Churchill was. Hij was ofwel een narcist, of hij had zo’n gezond ego dat het hem niet uitmaakte hoe raar hij overkwam. Hij dicteerde vanuit bed en bad, droeg extreem uitbundige peignoirs, met goud en draken erop, en ’s avonds laat zette hij graag marsmuziek op waarop hij dan marcheerde – voor het oog van generaals en andere hoogwaardigheidsbekleders. Sommige van de mannen die het dichtst bij hem stonden waren ook op zijn zachtst gezegd merkwaardig.
Tegelijkertijd had Churchill zo’n ongekend talent voor taal dat alleen al door zijn speeches hij het volk kracht gaf. Hij was de juiste man voor dat moment. Hij had zo’n strategisch inzicht dat hij de juiste keuzes kon maken. Aan de andere kant had hij zo’n hang naar macht dat hij alles aan zich onderwierp en gedaan kreeg wat hij wilde. Die machtswellust is niet een eigenschap waar wij in normale omstandigheden blij van worden. Het zette me aan het denken dat er omstandigheden zijn waarin het toch precies is wat we nodig hebben. Dit zeg ik niet als excuus voor dictatuur natuurlijk!
En over dictatuur gesproken: ook uit de dagboeken van Goebbels wordt geciteerd, een van de vier hoogste mannen rondom Hitler. IJzingwekkend om te lezen, en tegelijkertijd ook heel belangrijk om te lezen. Hoe hij bombardementen op Engeland, waar burgers bij stierven, een “straf” noemde, terwijl Duitsland natuurlijk de agressor was, doet me denken aan hoe we allemaal er tot toe in staat zijn ons eigen straatje schoon te geven als het gaat om dingen die we fout doen. En altijd was de Jood de eindschuldige…
Lees dit boek en laat je meevoeren naar tachtig jaar terug en naar morgen.
Wat een geweldige boekrecensie Els! Klinkt me als een regelrechte aanrader in de oren.
Bedankt Gerard. Ik kan hem inderdaad van harte aanraden!